Samatha, Vertoef Kalm! En studeer dan verder...
samatha (kalm vertoeven)
Deze oefening is voor gevorderden. Voor jouw, als je lang genoeg gemediteerd hebt en je afvraagt: wat kan er nog meer?
Samatha (kalm vertoeven) is een toestand van innerlijke rust die je bereikt door jarenlange doorgedreven meditatie onder begeleiding van een bekwame meditatiegids.
Maar het verhaal gaat dat er op aarde altijd 100 apen rondlopen die meer kunnen dan anderen zolang ze het maar doen. Misschien ben jij één van die gelukkige apen die door de oefening op de voorgrond te brengen het licht ziet!
Begin met het stoppen van de stroom van kakelende gedachten en brengt het vermogen teweeg je eenpuntig op het onderwerp van meditatie te richten. Tegen nu heb je al een voorwerp. Zoals je al weet, mediteer ik door te tellen op het ritme van mijn eigen ademhaling.
Misschien is deze beroemde koan voor jouw een onderwerp van meditatie:
"OM MANI PADME HUM"
OM: het manifeste lichaam, naar het spraakvermogen en de geest
MANI: juweel
PADME: in de lotus
HUM: wijst op het diepste, wezenlijke, transcendente aard van het bewustzijn
Je kent nu de vertaling. Fluister de woorden "om mani padme hum" in jezelf en voel het vermogen. Keer je in jezelf en bekijk het van de binnenkant.
Oeps, iets vergeten. Elke traditionele boeddhistische training kent 3 belangrijke accenten
ethiek
stabiliteit van geest (rustmeditatie)
inzichtsmeditatie
Wel, ok, je had al een verdeling gemaakt in rustmeditaite en inzichtsmeditatie. Nu weet je dat je ook nog ethisch dient te handelen. Gelukkig is een waar boeddhist er één die je nooit zal wijzen op wat nu ethisch is en wat niet. Deze waarde vindt je bij jezelf terug. Denk en handel naar de cadans van jezelf.
Het verhaal gaat dat er ooit een ongelooflijk geweldadige krijgsheer was. Hij had al meer dan honderd moorden op zijn geweten.
Op een dag gaat hij op weg en daar blijkt een mediterende monnik te zitten. "Uit mijn weg", zegt de krijgsheer " of ik klief je in twee met mijn zwaard". De monnik bleek in diepe trance en mediteerde gewoon verder. De krijgsheer was woedend en haalde uit. Maar op het ogenblik van het toeslaan, zag hij alsnog het licht. Met berouw in het hart bereikte hij enkele luttele seconden later de staat van verlichting.
Zo zie je maar. Je hoeft niet een leven lang te oefenen als je één van de apen bent die geluk heeft. Je hoeft niet alles wat in het verleden licht in vroomheid hebben gedaan. Iedereen kan op gelijk welk moment beginnen aan zijn pad naar verlichting. Wel, de rust die je onderweg vindt, is op zich een welgekomen verademing en voor mij al een hele prestatie.
Om bij het mediteren het pad te bewandelen om de toestand van Samatha (kalm vertoeven) te bereiken, leg je de nadruk van meditatie achtereenvolgens op verschillende punten:
1. ontspanning: zowel van geest als lichaam. Word je aandacht weggetrokken, tracht dan de inspanning vooral door uitademing los te laten. Ademen doe je ongeforceerd en ongemanipuleerd. "Laat je lichaam zelf ademen." Hou je blik ontspannen en leef van ademhaling naar ademhaling.
2. stabiliteit: maar geen laksheid (laya) laten optreden die verwordt in lethargie (styana) en op zijn beurt verwordt in slaperigheid (middha). Een klein trucje als oplossing: zorg voor meer licht in je gevisualiseerde object (steek 100 volt bij).
3. helderheid: die je niet te snel mag nastreven. Zonder stabiliteit heeft deze geen waarde.
4. aandachtbeheersing: bestaat uit oplettendheid en introspectie.
4a. oplettendheid (smrti): de bewustzijnsfaculteit of -modus die rechtstreeks betrekking heeft op een vertrouwd object. Het zijn de tactiele gewaarwordingen die met de ademhaling samenhangen.Je schenkt als het ware continue aandacht aan het object (zoals hartslag of koan).
4b. introspectie (samprajanya): fungeert als kwaliteitscontrole in een fabriek. Je geeft aandacht aan de mediterende geest waarbij je nagaat wordt hoe het is. Zo nu en dan gebruik je deze check, in de beginfase frequenter.
Dit gezegd zijnde. Je kan beginnen aan de 9 stadia van het pad dat leidt naar samatha:
1. Mentale plaatsing: je hoort wat je geacht wordt te doen en je doet dat
2. Aanhoudende plaatsing: je bent in staat om gedurende ongeveer een minuut lang zonder grove opwinding aandacht aan je meditatie-object te schenken zonder het helemaal te vergeten
3. Verstelde plaatsing: de aandacht is versteld als een kledingstuk (ongeveer een half uur tot een uur bij het object blijven in dit stadium). Je verliest soms je aandacht maar niet lang
4. Geconcentreerde plaatsing: in je geest een diep gevoel van kalmte vervult en je bent het object niet meer uren achtereen kwijt. Je hebt heel goede ballast. Oplettendheid komt in dit stadium tot bloei
5. Temmen: vooral op weg naar helderheid je stabiliteit niet verliezen. Vergroten van helderheid. Je bent al vrij van grove opwinding
6. Pacificatie: trachten van subtiele opwinding af te komen. Er komt nog heel weinig van de buitenwereld binnen. Alle emotionele weerstand tegen mediteren is verdwenen en de continuïteit van aandacht is nu heel strak verweven
7. Volledige pacificatie: verbeteringen qua helderheid en laksheid nog altijd mogelijk. Ruimte om intensiteit van helderheid te vergroten
8. Op één punt gerichte plaatsing: je bent vergrendeld, alles wat je doet is doorgaan. Het is de bedoeling dat je geest hieraan gewoon wordt en dat er steeds diepere sporen ontstaan
9. Evenwichtige plaatsing: Meer van hetzelfde maar geen inspanning meer nodig. Transformatie heeft plaats waarbij energieën heen en weer gaan.
Samatha: vrij zijn van zowel grove als subtiele opwinding en ook van grove en subtiele laksheid. Je mediteert op het door jou uitgekozen object en dit kan je eindeloos gaande houden. Je herkent het meteen.
Om samatha te bereiken doe je er best aan om je leven radicaal te vereenvoudigen voor een poos en oefen je als dusdanig dat je gehele leven op samatha is gericht. Hier zijn nog een aantal voorwaarden aan verbonden en ondervind je nog een aantal belemmeringen bij je vooruitgang.
Je kan deze belemmeringen ondergraven door te luisteren naar ene aantal factoren van stabiliteit. Daarna is het een kwestie van volhouden zoals er zovelen voor jouw dit ook gedaan hebben. Succes gegarandeerd.
1. Noodzakelijke voorwaarden:
1a. Geschikte omgeving: retraitesituatie
1b. Tevredenheid: aandacht schenken aan wat er is en er tevreden mee zijn
1c. Weinig wensen hebben: schaars en eenvoudig
1d. Ethische discipline: Puur zijn: onhoud je van doden, seksueel wangedrag, stelen , liegen, kwaadsprekerij, zinloos geklets, kwaadwilligheid, hebzucht en onjuiste zienswijzen (deze zou je zelf toch ook al gekozen hebben, niet soms? Vul maar aan met je eigen lijstje)
1e. Weinig zorgen hebben: je levensstijl radicaal vereenvoudigen helpt.
1f. Vermijden van dwangmatige ideatie: vooral met betrekking tot verlangens
2. De 5 belemmeringen voor vooruitgang:
2a. Kwaadwilligheid: meestal bij het afdalen in je geest. Zoveel mogelijk obstakels verwijderen door liefdevolle-vriendelijkheids-en mededogenmeditatie (denk met liefde aan je vijanden)
2b. Zinnelijke begeerte: vooral tijdens de sessies niet hunkeren naar deze dingen. Onderken de scheidingslijn tussen genieten en hunkeren
2c. Lethargie en slaperigheid: zorg dat je uitgeslapen bent voordat je begint aan deze meditatie
2d. Opwinding en angst: begeerte en schuldgevoelens als oorzaak
2e. Scepticisme: perplexheid, aarzeling en onzekerheid. Is niet kritische geest die noodzakelijk is.
Ruim deze boel op door 5 factoren van stabiliteit.
3. De 5 factoren van stabiliteit:
3a. Gerichte aandacht: hier richt ik mij op
3b. Grondig onderzoek: eens object kun je dit grondiger gaan onderzoeken door nauwkeuriger op te letten
3c. Animo: door meer belangstelling te tonen in het object (tot staat van exstase)
3d. Vreugde: gewoon een gevoel van welzijn
3e. Concentratie: Iemand die vreugdevol is, diens geest geraakt geconcentreerd
Eens het pad afgelegd en de hobbels genomen, zal je het moment van shamatha ervaren. Het object van meditaite verdwijnt en het object , mentale teken van shamatha verschijnt als veel subtieler vanuit het wezen van de geest zelf. Een onbegrensde sereniteit doet zich voor.
Oké, samatha, of misschien toch gaan wandelen!
AatjeManon